Raport Specjalny – Kultura studencka w dobie pandemii

RAPORT OPRACOWAŁA: EDYTA STAŃCZYK, studentka 2 roku Marketingu i Komunikacji Rynkowej.

„Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura” – tak pisał Johann Gottfried Herder w Myślach o filozofii dziejów[i]. Definicji kultury, a tym bardziej kultury studenckiej znajdziemy mnóstwo. Najczęściej określa się ją jako zbiór zjawisk, które dotyczą aktywności kulturalnej młodzieży w czasie studiów[ii]. Jak powszechnie wiadomo, aktywność kulturalna jest nieodłącznym elementem codziennego życia studenckiego. Dzięki tej formie kultury studenci mogą zaspokoić swoją potrzebę rozrywki czy nowych doznań oraz spotkać się z innymi czy poznać nowe osoby.

Możemy przypuszczać, że w dobie pandemii kultura studencka nieco zanikła. Ograniczenia związane z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 nie pozwoliły na spotkania w zamkniętych miejscach kultury lub znacznie je ograniczyły. Dobre praktyki związane z aktywnością studencką nie rozprzestrzeniały się tak jak przed pandemią. Wirus znacznie wpłynął na codzienność studencką, w tym na jej kulturę.

Aby dowiedzieć się, jak wygląda sytuacja w tym obszarze aktywności studenckiej, została przeprowadzona ankieta wśród 84 studentów z całej Polski. W badaniu wzięły udział osoby od 18 do 26 roku życia, z czego 50 to kobiety, a 34 to mężczyźni. Wśród nich znalazło się 66 osób z Polski i 18 zza granicy. Respondenci zostali zbadani między innymi pod kątem miejsca zamieszkania, trybu, roku i kierunku studiów oraz sytuacji zawodowej i materialnej.

Badanie wykazało, że najczęściej wybieraną przez badanych w ciągu ostatniego roku formą kultury studenckiej są domówki i imprezy towarzyskie. Prawie 70 % badanych korzysta z tej formy rozrywki co najmniej raz w miesiącu. Inną często wybieraną formą kultury zostały gry komputerowe i planszowe i spotkania w pubach/klubach. Najmniejszą popularnością wśród badanych studentów odznaczają się wizyty w operze i filharmonii. Aż 84,5% osób zadeklarowało, że w ciągu ostatniego roku ani razu nie była w takim miejscu. Rzadko uczęszczanymi przez studentów miejscami kultury są również Domy Kultury oraz wernisaże i wystawy sztuki.

Z badań możemy także wnioskować, że nastąpił znaczny spadek uczestnictwa
w kulturze studenckiej związany z pandemią. Łącznie 26% badanych studentów w pytaniu „Jak ocenia Pan/-i zmianę w częstotliwości swojego uczestnictwa w kulturze w dobie pandemii spowodowanej COVID-19?” odpowiedziało, że uczestniczą znacznie rzadziej w czasie pandemii niż przed pandemią. Największy spadek uczestnictwa nastąpił w obszarze festiwali i festynów, koncertów i spotkań towarzyskich w klubach i pubach, chociaż ten ostatni nadal trzyma się na dobrym poziomie. Możemy więc wnioskować, że wśród badanych taka forma kultury studenckiej jest jedną z najpopularniejszych nie tylko obecnie, lecz była popularna również przed pandemią. Podczas pandemii znacznie spadła także liczba wyjść do kina oraz uczestnictwo w płatnych wydarzeniach plenerowych. Z badania można także wnioskować, iż Polacy średnio częściej uczestniczą w kulturze studenckiej niż obcokrajowcy. Także osoby o wyższym statusie materialnym częściej biorą udział w wydarzeniach związanych z kulturą studencką. Zainteresowanie kulturą studencką jest także wyższe u osób studiujących stacjonarnie niż niestacjonarnie.

Sami studenci biorący udział w badaniu oceniają swoje zainteresowanie kulturą studencką najczęściej jako średnie. Można określić, że studenci do 22 roku życia wskazują na średnio wyższe zainteresowanie kulturą studencką niż osoby po 22 roku życia. Osoby zza granicy średnio wyżej niż studenci z Polski oceniają swoje zainteresowanie kulturą studencką. Według ankietowanych studentów, ich potrzeby związane z kulturą studencką są raczej zaspokajane.

Studenci przeznaczają miesięcznie najczęściej od 50 do 100 zł na kulturę studencką.
Z badań wynika, że to mężczyźni wydają średnio więcej pieniędzy na kulturę studencką. Największą kwotę miesięcznie na tę formę kultury przeznaczają studenci drugiego roku,
a najmniejszą studenci pierwszego roku. Studenci studiów stacjonarnych wydają miesięcznie średnio o około 30 zł mniej niż studenci studiów niestacjonarnych. Również średnio o około 30 zł więcej miesięcznie przeznaczają studenci pracujący lub odbywający staż lub praktyki. Ponadto można stwierdzić, że im gorsza sytuacja materialna studentów, tym mniejszą kwotę przeznaczają oni na kulturę studencką.

Głównym czynnikiem wpływającym na chęć uczestnictwa w kulturze studenckiej potrzeba rozrywki, natomiast to, co studentów najbardziej ogranicza to brak czasu na takie aktywności. W dobie pandemii możemy też wyróżnić czynniki z nią związane, wpływające na aktywność kulturalną studentów. Wśród badanych jest to głównie nakaz noszenia maseczki
i ograniczenia w dostępie do miejsc kultury. W mniejszym stopniu jest to obowiązek szczepień
i posiadania paszportu covidowego i obowiązek podania danych osobowych.

 Aby zdobyć informacje o wydarzeniach związanych z tym obszarem rozrywki, studenci najczęściej korzystają z mediów społecznościowych jako źródła informacji – na to źródło wskazało aż 89% ankietowanych. Często korzystają także z informacji od znajomych – tutaj odsetek osób, które zaznaczyły taką odpowiedź wyniósł 86%.

Studenci mogli również odpowiedzieć na pytanie, co należałoby zmienić w ofercie kulturalnej dla studentów. Tutaj największym problemem okazała się ilość zniżek dla studentów – badani wskazali, że należałoby zwiększyć ich ilość. Zwrócono również uwagę na problem, że zniżki – chociaż istnieją na papierze – w rzeczywistości nie są udzielane. Odnośnie do zmian
w ofercie kulturalnej studenci dostali również pytanie otwarte, o jakie aktywności  należałoby
ją poszerzyć. Tutaj najczęściej pojawiały się odpowiedzi związane ze zwiększeniem liczby koncertów, imprez plenerowych i klubowych, warsztatów oraz wprowadzenie do oferty kina plenerowego.

Studenci dostali także pytanie o działanie związane z aktywnością twórczą. Większość (57%) studentów wskazała, że takich działań nie podejmuje. Osoby niewykazujące się aktywnością twórczą usprawiedliwiały brak podejmowania takich działań głównie brakiem czasu. Wśród osób, które wykazują aktywność twórczą, najwięcej wykazuje ją w formie sztuk plastycznych oraz gry na instrumencie  – najczęściej na gitarze i ukulele. Wśród miejsc podejmowania aktywności twórczej wśród badanych studentów zdecydowanie przeważa indywidualne podejmowanie aktywności. Badanie pozwala na stwierdzenie, że pandemia wpłynęła negatywnie na twórczość studencką, bowiem 11% wszystkich badanych stwierdziła, że wykazywała aktywność twórczą przed pandemią, a teraz jej nie wykazuje.

Podsumowując, według przeprowadzonych badań wśród danej grupy studentów możemy potwierdzić, że kultura studencka w dobie pandemii nieco zanikła. Ograniczenia spowodowane pandemią, nakaz noszenia maseczek, obowiązkowe szczepienia – wszystko to powoduje zmniejszenie zarówno uczestnictwa, jak i aktywności twórczej. Obecne obostrzenia nie są tak rygorystyczne, jak jeszcze kilka miesięcy temu. Należy więc mieć nadzieję, że obszar kultury studenckiej znów będzie mógł cieszyć się zwiększeniem aktywności.

Opis badania

Informacje podstawowe

W badaniu wzięło udział 84 respondentów w wieku od 18 do 26 roku życia, z czego 50 to kobiety, a 34 to mężczyźni. Wśród nich znalazło się 66 osób z Polski i 18 zza granicy.
39 % z nich pochodzi ze wsi, 20% z miasta do 100 tys. mieszkańców, a 40 % zamieszkuje miasto powyżej 100 tys. mieszkańców. Wśród respondentów znaleźli się studenci z uczelni z całej Polski, między innymi studenci Politechniki Lubelskiej (najwięcej respondentów), Krakowskiej, Warszawskiej, Łódzkiej i Śląskiej, Uniwersytetu Przyrodniczego i Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Uniwersytetu Rzeszowskiego, Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie oraz AWF i AWL.

Respondenci zostali zbadani także pod kątem studiów, między innymi czy studiują stacjonarnie (83% respondentów) czy niestacjonarnie (17%) oraz na którym roku. Najwięcej badanych wskazało drugi rok studiów (36%), a następnie kolejno: trzeci (20%), czwarty (18%), piąty (15%) i pierwszy (11%). Najwięcej badanych studiuje kierunek inżynieryjno-techniczny (45%), na drugim miejscu znalazły się kierunki społeczne (31%), na trzecim ścisłe
i przyrodnicze (11%), a następnie humanistyczne (10%) i medyczne (4%).

Równo połowa badanych (50%) określiła swoją sytuację zawodową podczas studiów jako „tylko studiuję”. 27%  badanych jednocześnie studiuje i pracuje dorywczo, a 18% studiuje i pracuje na stałe. 5% badanych podczas studiów odbywa staż lub praktyki.

Respondenci odpowiadali również na pytanie jak oceniają swoją sytuację materialną. Najwięcej osób wskazało, że jest ona „raczej dobra” (26%). Odpowiedź „dobra” wskazało 25% badanych, „przeciętna” 21%, „bardzo dobra” 19%, „raczej zła” 6%, a „zła” 2%. Żadna osoba nie wskazała, aby jej sytuacja materialna była bardzo zła.

Opracowanie wyników

Uczestnictwo w kulturze

Badanie wykazało, że najczęściej wybieraną przez badanych w ciągu ostatniego roku formą kultury studenckiej są domówki i imprezy towarzyskie. Prawie 70 % badanych korzysta z tej formy rozrywki co najmniej raz w miesiącu, a 22,7% co najmniej raz w tygodniu. Inną często wybieraną formą kultury zostały gry komputerowe i planszowe. Tutaj również 22,7% osób zadeklarowało korzystanie z tej opcji przynajmniej raz w tygodniu, a 60,8% przynajmniej raz w miesiącu. Na trzecim miejscu znalazły się spotkania w pubach/klubach. W takich miejscach 54,8% badanych osób bywało co najmniej raz w miesiącu, a 9,5% co najmniej raz
w tygodniu.

Najmniejszą popularnością wśród badanych studentów odznaczają się wizyty
w operze i filharmonii. Aż 84,5% osób zadeklarowało, że w ciągu ostatniego roku ani razu nie była w takim miejscu. Na przedostatnim miejscu znalazły się Domy Kultury. W tym przypadku odsetek osób, które w ciągu ostatniego roku nie były w takim miejscu wyniósł 70,2%. Żadna osoba nie zaznaczyła także, że odwiedza Domy Kultury częściej niż raz
w miesiącu. Słabo wypadły również wernisaże i wystawy sztuki. 61,9% osób zadeklarowało, że w ciągu ostatniego roku nie odwiedzili takich miejsc. W tym przypadku również żadna
z badanych osób nie stwierdziła, że odwiedza wernisaże i wystawy sztuki częściej niż raz
w miesiącu.

Z badań możemy także wnioskować, że nastąpił znaczny spadek uczestnictwa
w kulturze studenckiej. Łącznie 26% badanych studentów w pytaniu „Jak ocenia Pan/-i zmianę w częstotliwości swojego uczestnictwa w kulturze w dobie pandemii spowodowanej COVID-19?” odpowiedziało, że uczestniczą znacznie rzadziej w czasie pandemii niż przed pandemią. Największy spadek uczestnictwa nastąpił w obszarze festiwali i festynów. Aż 77,4% ankietowanych zaznaczyło, że biorą w nich udział rzadziej niż przed pandemią. Znaczny spadek nastąpił też w przypadku koncertów (72,6% osób) i spotkań towarzyskich
w klubach i pubach (66,6%), chociaż ten ostatni nadal trzyma się na dobrym poziomie. Możemy więc wnioskować, że wśród badanych taka forma kultury studenckiej jest jedną
z najpopularniejszych nie tylko obecnie ale była popularna również przed pandemią. Podczas pandemii znacznie spadła także liczba wyjść do kina oraz uczestnictwo w płatnych wydarzeniach plenerowych.

Pandemia zadziałała również pozytywnie na kulturę studencką. Tutaj możemy wyróżnić między innymi taką formę spędzania czasu jak domówki i imprezy towarzyskie, na które 25% osób wskazało, że biorą w nich udział częściej w czasie pandemii niż przed pandemią a 58,3% stwierdziło, że pandemia nie miała żadnego wpływu na częstotliwość udziału w nich. Wyróżnić możemy także gry komputerowe i planszowe. W tym obszarze aktywność częstszą podczas pandemii niż przed nią również wskazało 25% ankietowanych,
a 51,2% stwierdziło, że w ich przypadku nie miała ona wpływu na ten rodzaj aktywności.

Z badania można wnioskować, iż Polacy średnio częściej uczestniczą w kulturze studenckiej niż obcokrajowcy. Także osoby o wyższym statusie materialnym częściej biorą udział w wydarzeniach związanych z kulturą studencką. Większe zainteresowanie kulturą studencką wykazują także osoby studiujące stacjonarnie.

Sami studenci biorący udział w badaniu oceniają swoje zainteresowanie kulturą studencką najczęściej jako średnie (54% badanych). 37% uważa, że ich zainteresowanie tym tematem jest małe, 5% określa je jako znaczące i tyle samo jako żadne. Można określić, że studenci do 22 roku życia wskazują na średnio wyższe zainteresowanie kulturą studencką niż osoby po 22 roku życia. Najmniejsze zainteresowanie kulturą studencką odznacza się u osób w wieku 23, 24 i 26 lat. Osoby zza granicy średnio wyżej niż studenci z Polski oceniają swoje zainteresowanie kulturą studencką.

Studenci przeznaczają miesięcznie najczęściej od 50 do 100 zł na kulturę studencką (32% badanych). Na drugim miejscu badani oceniają swoje wydatki na ten obszar na „do 50 zł” (31% badanych). Żaden ankietowany student nie wydaje na kulturę studencką więcej niż 400 zł miesięcznie. Z badań wynika, że to mężczyźni wydają średnio więcej pieniędzy na kulturę studencką. Dodatkowo najwięcej wydają studenci w wieku kolejno 25, 24 i 20 lat, natomiast najmniej w wieku 26 (badanie dotyczyło jednej osoby w tym wieku), 22 i 21 lat.
Na kulturę studencką największą kwotę miesięcznie przeznaczają studenci drugiego roku,
a najmniejszą studenci pierwszego roku. W podziale na miejsce zamieszkania największą przeznaczaną na ten obszar kwotą odznaczają się studenci mieszkający w dużych miastach (powyżej 100 tys. mieszkańców). Studenci studiów stacjonarnych wydają miesięcznie średnio o około 30 zł mniej niż studenci studiów niestacjonarnych. Również średnio o około 30 zł więcej miesięcznie przeznaczają na uczestnictwo w kulturze studenckiej studenci pracujący lub odbywający staż lub praktyki. Ponadto można stwierdzić, że im gorsza sytuacja materialna studentów, tym mniejszą kwotę przeznaczają oni na kulturę studencką.

Wśród głównych powodów uczestnictwa w kulturze możemy wyróżnić głównie potrzebę rozrywki (69% osób zaznaczyło tę odpowiedź), chęć przebywania z innymi (57%)
i potrzebę oderwania się od codzienności (43%). Studenci często zaznaczali też odpowiedź „potrzeba nowych doznań” oraz „potrzeba odpoczynku” (kolejno 37% i 36% osób).

Studenci musieli również odpowiedzieć na pytanie, z jakich powodów są zmuszeni do rezygnacji z uczestnictwa w kulturze studenckiej. Tutaj najwięcej osób stwierdziło, że takie sytuacje mają miejsce przez brak czasu (65% badanych), brak ciekawych ofert (56%) i brak osób towarzyszących (45%). Wysoki wynik (30% osób) uzyskało także stwierdzenie, że powodem jest brak pieniędzy.

Według ankietowanych studentów, ich potrzeby związane z kulturą studencką są raczej zaspokajane. Takiej odpowiedzi udzieliło 37% badanych. Kolejnym stwierdzeniem,
z wynikiem 20%, zostało to, wskazujące że potrzeby studentów w tym zakresie są zaspokajane. 25% wskazało, że trudno jest im to jednoznacznie stwierdzić. 15% wskazało na „raczej niezaspokajane” a 2% na „niezaspokajane”.

Aby dowiedzieć się o wydarzeniach kultury studenckiej, badani korzystają głównie
z mediów społecznościowych. Takie źródło informacji wskazało aż 89% badanych. Często źródłem informacji są znajomi – tak wskazało 86% badanych. W mniejszym stopniu studenci korzystają z konkretnych stron internetowych miejsc kultury (31%) oraz z ulotek lub plakatów (24%). Najmniej osób wskazało odpowiedzi „radio”, „prasa” i „telewizja” – łącznie jedynie 13% osób korzysta z takiego źródła informacji.

Czynnikami wpływającymi na chęć uczestnictwa w kulturze studenckiej wśród badanych są głównie nakaz noszenia maseczki (57% badanych) i ograniczenia w dostępie do miejsc kultury (45%). W mniejszym stopniu jest to obowiązek szczepień i posiadania paszportu covidowego (32%) i obowiązek podania danych osobowych (21%). 16% badanych wskazało, że na chęć uczestnictwa wpływa mierzenie temperatury.

Studenci mogli również odpowiedzieć na pytanie, co należałoby zmienić w ofercie kulturalnej dla studentów. Tutaj największym problemem okazała się ilość zniżek dla studentów – badani wskazali, że należałoby zwiększyć ich ilość. Zwrócono również uwagę na problem, że zniżki – chociaż istnieją na papierze – w rzeczywistości nie są udzielane. Badani chcieliby również, aby zwiększyć różnorodność oferty i ją poszerzyć – taką odpowiedź wskazało 64% ankietowanych. Kolejną poprawką, jaką studenci chcieliby aby została wprowadzona jest rozszerzenie oferty darmowych wydarzeń (60%). 31% respondentów zaznaczyło, że należałoby zwiększyć promocję tego typu wydarzeń.

Odnośnie do zmian w ofercie kulturalnej studenci dostali również pytanie otwarte,
o jakie aktywności należałoby ją poszerzyć. Tutaj najczęściej pojawiały się odpowiedzi związane ze zwiększeniem liczby koncertów, imprez plenerowych i klubowych, warsztatów oraz wprowadzenie do oferty kina plenerowego. Pojawiły się także odpowiedzi
z propozycjami wprowadzenia aktywności związanych z teatrem, tańcem i sportem. Badani studenci uważają także, że  ofertę należałoby poszerzyć o integracje studenckie, głównie plenerowe.

Aktywność twórcza

Studenci dostali także pytanie o działanie związane z aktywnością twórczą. Większość (57%) studentów wskazała, że takich działań nie podejmuje. Największy odsetek osób wykazujących aktywność twórczą przypada na 18, 19, 22 i 23 rok życia. W każdym z tych przypadków wynosi on minimum 50%. Wśród zbadanych studentów aktywność twórczą wykazuje 43% studiów stacjonarnych i tyle samo studentów studiów niestacjonarnych.
45% studentów pracujących lub odbywających staż lub praktyki zadeklarowało, że działa twórczo w obszarze kultury studenckiej. Wśród studentów niepracujących ten odsetek wynosi 43%. Dodatkowo badani studenci z Polski częściej wykazują aktywność twórczą
w porównaniu do studentów zza granicy.

Wśród osób, które wykazują aktywność twórczą, najwięcej wykazuje ją w formie sztuk plastycznych (31%). Tutaj studenci wskazywali najczęściej, że zajmują się malarstwem, rysowaniem i szkicowaniem. Padły również pojedyncze odpowiedzi związane ze stolarstwem i digital art. Drugą najczęściej podejmowaną formą aktywności okazała się gra na instrumencie (30%) – najczęściej na gitarze i ukulele ale również pianinie, flecie i akordeonie. Trzecie miejsce zajęły równo taniec i śpiew (po 20% badanych zaznaczyło tę odpowiedź). Wśród rodzajów tańca możemy wyróżnić głównie taniec towarzyski i współczesny oraz zumbę. 16% ankietowanych wskazało, że podejmuje aktywności związane z filmem, a 14% z teatrem i aktorstwem – jako statyści na planie lub poprzez udział  w zajęciach teatralnych.

Wśród miejsc podejmowania aktywności twórczej wśród badanych studentów zdecydowanie przeważa indywidualne podejmowanie aktywności – taką odpowiedź wskazało 86% badanych. Na drugim miejscu uplasowały się grupy nieformalne – 19% badanych. W miejskich instytucjach kulturalnych jest to 10% badanych, w instytucjach akademickich i prywatnych instytucjach artystycznych po 8%, a w organizacjach samorządowych 5%.

83% badanych aktywnych twórczo wykazywała takie działania również przed pandemią, natomiast 11% wszystkich badanych stwierdziła, że wykazywała aktywność twórczą przed pandemią, a teraz jej nie wykazuje.

Osoby niewykazujące się aktywnością twórczą usprawiedliwiały brak podejmowania takich działań głównie brakiem czasu. Taką odpowiedź wskazało 63% badanych. 46% wskazało, że jest to spowodowane brakiem ciekawej oferty wśród instytucji i miejsc kultury, a 31% stwierdziło, że takie działania ich po prostu nie interesują.

Raport powstał jako materiał przygotowany w ramach przedmiotu:
Techniki i Narzędzia Marketingu Społecznościowego
Autorką opracowania jest:
EDYTA STAŃCZYK, studentka 2 roku Marketingu i Komunikacji Rynkowej.

\

---

[i] Johann Gotfried Herder, Myśli o filozofii dziejów, przeł. Jerzy Gałecki, Warszawa 1952, t. 1, s. 74

[ii] Tomasz Różański, Rozważania na temat kultury czasu wolnego młodzieży studenckiej. Codzienność jako wyzwanie edukacyjne, Instytut Pedagogiki Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2017, s. 239